PIWULANG 1
|
I. NGRUNGOKAKE
Standar Kompetensi :
-
Mampu mendengarkan dan memahami
wacana lisan sastra maupun nonsastra
dalam berbagai ragam bahasa Jawa
Kompetensi Dasar :
-
Mendengarkan ceramah tentang budaya Jawa yang disampaikan secara langsung atau berupa
rekaman
Materi Pokok :
- Materi ceramah
- Teks ceramah budaya Jawa
“Owah Gingsiripun Budaya Jawi”
A.
Ceramah
Ceramah iku mujudake salah sijine
wicara ana ing sangarepe wong akeh utawa umum. Ceramah uga kalebu salah sijine
wangun pidhato/ sesorah. Pidhato utawa ana sing nyebut
sesorah tegese micara ing sangarepe wong akeh utawa umum, ana uga kang
ngandharake yen pidato utawa sesorah yaiku medharake gagasan utawa panemu
kanathi migunakake basa lisan ing ngarepe wong utawa pamireng akeh.
Ceramah kalebu sesorah babagan seserapan utawa ngelmu
tertemtu. Mirengake ceramah kalebu salah sijining kaprigelan nyemak. Nyemak iki
bisa nduweni sipat kang mbosenake. Luwih-luwih menawa nyemak babagan kang ora
disenengi. Mula saka kuwi, juru ceramah kudu pinter-pinter nggawe cara kepriye
amrih pamireng kuwi ora bosen.
Rungokna ceramah ing
ngisor iki kanthi permati!
Owah Gingsiripun Budaya Jawi
Nuwun.
Dhumateng
panjenenganipun para tamu undangan ingkang kula kurmati. Nyuwun pangapunten
saderengipun menawi kula kumawantun matur wonten ing ngarsa panjenengan sedaya.
Saderengipun kula
matur, mangga tansah ngaturaken puji syukur wonten ngarsanipun Gusti Ingkang
Maha Agung ingkang tansah paring pinten-pinten kanikmatan saha kawilujengan
dhumateng panjenengan lan kula. Katitik ing kalenggahan punika, panjenengan lan
kula taksih pinaringan kabagaswarasan saged sowan wonten ing pahargyan ingkang
mirunggan punika.
Wonten ing enjing menika kula badhe ngaturaken babagan budaya Jawi ingkang ketingalipun sampun dipunkiwakaken dening para
mudha. Mugi-mugi kanthi andharan menika, para mudha saged nampi lan
salajengipun saged ngleluri budaya Jawa menika. Babagan budaya Jawa ingkang
badhe dipunrembag inggih punika owah gingsiripun budaya Jawi.
Ngrembag babagan
budaya boten saged oncat kaliyan jagad panggesanganipun manungsa. Awit budaya
minangka woh pangolah budinipun manungsa ingkang mbabar dhumateng kasaenan lan
kaendahan kanthi linambaran laku utami. Budaya minangka patrap, tumindak, solah
bawa, lan unggah-ungguh sampun ambalung sumsum sesarengan kaliyan jiwanipun
manungsa. Budaya boten saged ajeg nanging tansah nemahi ewah-ewahan manut dhateng
jaman kelampahanipun. Samudayanipun ingkang gumelar ing jagad boten wonten
ingkang langgeng, kajawi kahanan ewah gingsir punika piyambak. Ananging ewah
gingsir ingkang dipunpikajengaken temtunipun ingkang saged ndamel kasaenanipun
bebrayan. Budaya ingkang boten kreatif lan kirang inovatif saged nuwuhaken
turun ingkang boten mangertos dhateng sangkan paraning dumadi.
Budaya saged nemahi
ewah gingsir, manut jaman kalakone. Wonten ewah-ewahan ingkang sarwi cepet sinebat
revolusi, sipatipun dadakan, sanalika lan samudayanipun kedah dipunewahi.
Revolusi asring damel kagetipun bebrayan, awit kathah ingkang dereng saged
nampi ewah-ewahan.
Wonten malih
ewah-ewahan ingkang asipat alus lan tumata sinebat evolusi, sipatipun saged
dipuntampi bebrayan kathah awit ngagem landhesan rancangan ingkang trep,
sistematis, tumata lan terus nyambung. Evolusi badhe nuwuhaken kahanan ingkang
sae lan konstruktif.
Wonten malih ingkang
sinebat transformasi, inggih punika nemenaken proses kangge ngewahi budaya
supados saged “trans”. Wonten tiga bab kangge ngadani punika 1) budaya minangka
pepalang wontenipun transformasi, 2) budaya minangka obor urupipun transformasi
lan, 3) budaya minangka kasilipun transformasi.
Kagem tuladha inggih
punika kutha Solo minangka kutha budaya, kagungan jatidhiri piyambak ingkang
mbentenaken kaliyan kutha-kutha sanesipun ing Nuswantara. Kepara nyata, Solo
dados Kutha Pusaka Sa-ndoya. Kutha Solo sampun nglampahi dados kutha
tradisional ing jaman Kraton Surakarta, kutha kolonial ing jaman Walandi., kutha
modheren ing jaman Kamardikan lan kutha Internasional ing wekdal sapunika.
Budaya ingkang wonten taksih lumampah, tansah dipunuri-uri lan
dipunrembakakaken. Solo Past as Solo
Future sampun dados karakter lan jatidhiri kutha Solo. Sapunika, pamarintah
Kutha Solo anggenipun mbangun kanthi lelandhesan wewangunan eka-budaya lan
migatosaken unggah-ungguh, tata susila lan tata krama. Sadaya kala wau kaajab
handayani kuncaranipun Kutha Solo. Menawi saged kaleksanan tundhanipun badhe
saged ngewahi jiwa, patrap lan tumindhak brayat ageng Kutha Solo.
Pramila kanthi
kasunyatan ingkang kados mekaten, kita kedah kiyat njejegaken budaya Jawi
ingkang adi luhung, awit sedaya kala wau dados titipan kangge putra wayah kita
sedaya.
Mekaten ingkang
saged kula aturaken. Kathah kekiranganipun anggen kula matur nyuwun sih samudra
pangaksami.
Nuwun.
UJI KOMPETENSI
a.
Gawea cathetan lan
ringkesan-ringkesan ceramah ing ndhuwur. Garapen ana ing papan ngisor iki!
Ringkesan Ceramah
|
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
|
b.
Miturut ceramah kasebut
ing ndhuwur, kepiye panemumu tumrap surasane ceramah kasebut? Jlentrehna!
…………………………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………
c.
Njlentrehna (kanthi lesan) ringkesan ceramah ing nduwur! Kanggo
siswa liyane aweh tanggapan marang kancane kang gawe ringkesan! Tanggapan isa
awujud panyengkuyung utawa panyaruwe. Banjur wenehana biji marang ringkesane
kancamu!
Tanggapan
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Biji : …………..
- Parikan
Parikan yaiku unen-unen mawa purwakanthi swara, kang
kedadean rong ukara lan bisa uga kedadean saka patang ukara. Yen parikan mau
kedadean saka rong ukara, ukara kang kapisan pinangka pambuka (sampiran), dene
ukara kapindho minangka isi (karep). Nanging yen parikan mau kedadean saka
patang ukara, ukara kapisan lan kapindho minangka pambuka (sampiran), dene
ukara katelu lan kapapat minangka isi utama karep.
Tuladha :
a. Parikan
mawa paugeran (4 . 4) x 2
1. Abang-abang
ora legi
Tuwas magang ora dadi
2. Nglabur
tembok ting celoneh
Jare kapok bali maneh
3. Mripat
ngantuk diturokna
Yen wis gathuk ditakokna
b.
Parikan mawa paugeran (4 . 8) x 2
1.
Rujak nanas pantese wadhahi gelas
Tiwas-tiwas nglabuhi wong ora
waras
2.
Iwak welut pilihane cedhak buntut
Prengat-prengut paduke njaluk
diturut
3.
Wedang srebat pacitane wingka babat
Aja pegat ikhtiar undhaking
drajat
c.
Parikan mawa paugeran (8 . 8) x 2
1. Wis
suwe ora jamu
Jamu pisan godhong tela
Wis suwe ora ketemu
Temu pisan gawe gela
2. Wis
suwe ora jamu
Jamu isan godhong blimbing
Wis suwe ora ketemu
Temu
pisan gulung koming
UJI
KOMPETENSI
a.
Ukara
ing ngisor iki genepana supaya dadi parikan!
1. Tuku
sapi neng Sumenep
……………………………
2. Numpak
becak mudhun Maja
……………………………
3. Tuku jeruk
milih saka Majalungu
Yen wis mathuk…………………
4. Sega
pera dilawuhi jangan kara
Kudu bisa……………………..
5. Nangka
jambu jeruk nanas
……………………………
6. Jare
siji jebul telu
……………………………
7. Manuk
emprit nuthul yuyu
……………………………
8. Ngingu
patin aneng latar
……………………………
9. Esuk-esuk
mangan bubur, dilawuhi jangan kara
Yen uripmu dadi makmur,…………………….
10. Iwak
lele rada buthuk, enake digoreng lenga.
Kowe
dhewe yen wis mathuk,………………
b.
Gawea parikan 5 (lima) wae, saliyane tuladha ing dhuwur.
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
II. WICARA
Standar Kompetensi :
-
Mampu mengungkapkan pikiran, pendapat, gagasan, dan
perasaan secara lisan sastra maupun nonsastra dengan menggunakan berbagai ragam
dan unggah-ungguh
bahasa Jawa
Kompetensi Dasar :
-
Berdialog dalam forum sarasehan tentang budaya Jawa
Materi Pokok :
- Materi Sarasehan
-
Tembung nunggal misah
(Dasanama)
A.
Sarasehan
Sarasehan utawa seminar yaiku patemonan kanggo ngrembug sawijining prakara
kang dipandhegani dening para ahli (guru besar, pakar, lsp) wujude rembugan
kang lumrahe diadani kanggo ngrembug prakara sinambi ngudarasa apa kang dadi
uneg-uneg ing batin. Dadi tujuwane kaanakake sarasehan yaiku kanggo nggayuh
larasing panemu.
Asil pemikiran/asil penelitian sing arep diwedharake para pembicara
utawa penyanggah utama ana sajroning seminar luwih becik yen tinulis ana
sajroning kertas kerja/makalah. Menawa yen gunggunge pembicara luwih saka siji,
bisa dianakake pembagian kelompok sing wis ditemtokake karo panitia jumbuh
kalawan makalah sing arep dibahas.
Menawa melu sarasehan becike aktif takon lan aktif menehi tanggepan
tumrap informasi sing gegandhengan karo tema utawa judhule. Ana babagan sing
kudu digatekake menawa melu seminar, yaiku:
1. Ketrampilan
ngetrapake basa supaya pamireng bisa ngerteni
2. Mangerteni
informasi kang dipraktekake nara sumber
3. Menehi
informasi kang diandharake nara sumber
4. Aja
nglalekake tata krama basa, unggah-ungguh lan subasita
Mula yen ana
forum sarasehan utawa dhiskusi, luwih
becik nggunakake basa kang baku, yaiku basa Jawa kang lumrah lan umum.
Paraga/Petugas
ing sarasehan
1. Panglaras/
pangarsa pirembugan :
moderator
2. Panulis :
notulen
3. Panitera/
pawicara/ pangandhar materi :
pembicara
4. Para
kadang pasarta/ Anggota
Tugas-tugase
1.
Panglaras : sing mandhegani
sajroning seminar, ngadani wiwitan tekan purna
2.
Panulis : sing nyatheti lakuning seminar, kalebu sapa
sing takon , apa sing ditakokake, sing
nanggepi lan sing ditanggepi
3.
Pawicara : sing maca tulisan / makalah kanggo pembahasan
4.
Anggota : sing mbiyantu kabeh kalakone seminar nganti
pungkasan amrihe bisa kelakon kanthi
sukses lan lancar
Kanggo tuladha
tema sarasehan, coba wacanen andharan ing ngisor iki!
Wong Jawa Ilang Jawane
Disebutake ing ramalan Jayabaya sing kaloka: Kali
ilang kedhunge, pasar ilang kumandhange, wong lanang ilang kaprawirane, wong
wadon ilang wirange lan wong Jawa ilang jawane. Pak Suryo Warsito ngandharake
yen wong Jawa ilang jawane iku sabenere wis wiwit 371 taun kepungkur, yaiku
nalika Sultan Agung ndhawuhake (dekrit ratu ?) owah-owahan taun Jawa sing asale
manut petungan Syamsiah (taun Saka) diganti petungan Kamariah (taun Jawa) wiwit
tanggal 8 Juli 1633 M utawa tanggal 17 Kasa 1555 Saka. Wiwit dina iku wong Jawa
dipeksa ninggalake taun Jawa sing asli yaiku taun Saka, didadekake bareng karo
taun Hijriyah. Tanggal 1 Sura dibarengake tanggal 1 Muharom, mung angka taune
nerusake taun Saka. Mesthi wae saben taune umure luwih cendhak, saengga nganti
seprene wis kacek 11 taun karo taun Saka.
Nalika taun 1926, wis dianakake owah-owahan ing
paugeran nulis aksara Jawa, diarani wewaton Sri Wedari: dianakake aksara rekan
lan taling tarung palsu. Owah-owahan iki bisa ditampa tanpa masalah dening wong
Jawa. Rong taun sawise iku, tanggal 28 Oktober 1928, kanthi anane Sumpah
Pemuda, menjunjung bahasa persatuan, Bahasa Indonesia. Wektu semana ana pilihan
loro sing bisa dadi bahasa persatuan, yaiku: siji, basa Jawa merga akeh dhewe
penuture lan sijine basa Melayu sing wis ngembrah dienggo komunikasi wong sa
Nuswantara. Kanthi kepilihe basa Melayu dadi basa Indonesia, rasane pancen pas
banget. Kabeh basa Daerah ora ana sing rumangsa menang, kabeh rumangsa kalah.
Kita ngrumangsani, pilihan mau pancen pas! Negara kita duwe basa persatuan sing
ditampa kanthi aklamasi, tanpa protes. Yen negara Iiya kaya India upamane, basa
nasional isih bermasalah, basa kita wis sukses megar tanpa alangan.
Wong Jawa sing kaloka gedhe toleransine, gelem ngalah lan
kalah. Basa Jawa ora dadi basa nasional, ora papa. Mung wae nyatane tanggal 28
Oktober 1928 dadi pathokan (tonggak) sejarah wong Jawa ilang jawane sing kaping
pindhone. Mung sajroning wektu kira-kira 76 taun, basa Jawa kocar-kacir, yen
ora arep diarani ajur nganti meh-meh mati. Kanggo generasi penerus basa Jawa
wis dudu basa Ibu. Mbaka sithik bocah-bocah wis padha ora bisa basa krama sing
becik. Kalebu ing kutha Ngayogyakarta lan Surakarta, akeh bocah yen ditakoni
dening wong tuwa nganggo basa Jawa, anggone njawab milih nganggo basa
Indonesia, jalaran ora bisa krama. Gandhengane wis cetha, tulisan Jawa saya ora
dikenal, disingkur. Tulisan Jawa wis mati tenan! Wong Jawa wis ilang jawane
tenan!
Isih ana gandhengan sing ora kurang wigatine yaiku babagan
budi pekerti. Ana unen-unen, “bahasa menunjukkan bangsa”. Yen sinau basa Jawa,
wis mesthi budi pekerti kejawen uga melu disinau, awit ing wulangan basa Jawa
uga katut diwulangake unggah ungguh lan tata krama. Kanthi mengkono, wong sing
basa Jawane isih ganep, saora-orane piwulang budi pekerti becik isih melu
dingerteni. Isih perlu
Mbaleni tulisan Jawa gagrag anyar, sabenere perlu apa
ora? Penulis duwe panemu yen bab iki isih tetep perlu. Sanajan tulisan Jawa
minangka basa tulisan saiki wis mati, nanging kita wajib setiyar, wajib
nindakake iradat. Jalaran kodrat saka Kang Maha Kuwasa lagi bisa kita weruhi
yen kahanan wis kedadeyan. Kita durung ngerti apa sing bakal kelakon. Sapa
ngerti ana olak-aliking jaman. Saora-orane tulisan Jawa gagrag anyar minangka
usaha pelestarian sabisa bisane, sinambi ndedonga marang Pangeran muga-muga
tulisan Jawa bisa ngrembaka maneh.
(Kapethik saking kalawarti Panjebar Semangat)
UJI
KOMPETENSI
a.
Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi patitis!
1.
Apa tegese sarasehan utawa
seminar iku?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
2.
Apa tugase moderator utawa
panglaras ana ing sarasehan iku?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
3.
Apa tugase notulen ana ing
sarasehan iku?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
4.
Apa bae sing kudu digatekake
menawa melu sarasehan?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
5.
Apa ramalane Jayabaya sing
kondhang kaloka?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
6.
Apa tegese “pasar ilang
kumandhange”? Jlentrehna!
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
7.
Miturut Pak Suryo warsito, wiwit
kapan yen wong Jawa iku ilang Jawane? Ana kedadeyan apa?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
8.
Rikala tanggal 28 Oktober 1928,
kanthi anane Sumpah Pemuda wis diputusne yen sing didadekne basa nasional dudu
basa Jawa nanging basa melayu, apa alesane?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
9.
Apa sing mretandhani yen wong
Jawa kuwi gedhe toleransine?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
10. Apa buktine yen jaman saiki wong Jawa wis ilang Jawane?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
b.
Sawise nggatekake andharan saka wacan ing dhuwur, banjur nindakna dhebat
kaya neng sarasehan tenanan!
1.
Kanthi dhawuh saka Bapak/Ibu Guru,
ana sing didadekake panglaras (moderator), panulis (notulen) lan pamicara
(pembicara).
2.
Kanthi tema wong Jawa ilang
jawane coba dhebatna apa sing kudu dilakoni generasi mudha ngenani kahanan kang
kaya mangkono iku!
3.
Sadurunge dhebat pamicara maca
andharan ing dhuwur mau luwih dhisik supaya pasarta sing melu sarasehan tambah
mudheng.
4.
Yen ana kanca-kancamu sing aweh
pitakon, panyaruwe, apadene kritik wangsulana kanthi lelandhesan kang gumathok.
5.
Takon lan mangsuli migunakake
unggah-ungguh basa Jawa kang trep.
c.
Sawise rampung gawea dudutan (kesimpulan) minangka asile sarasehan!
Garapen ing papan ngisor iki!
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
B. Tembung Nunggal Misah
( Tembung Dasanama)
Ana ing pirembugan,
kalamangsane migunakake tembung sing beda pocapane, nanging teges lan karepe
padha. Dadi tembung nunggal misah yaiku tembung sing tulisane beda, pakecapane
beda, nanging teges lan karepe padha.
Tuladha :
a. Prapteng
wisma si Pocung mutah guwaya. Wisma iku bisa ditembungake liya sing padha karepe yaiku omah.
b.
Malah sok ana
tembung akeh, nanging tegese padha, utawa jeneng kang pirang-pirang kang mengku
karep utawa tegese padha. Ya tembung kang kaya mangkono iku sing diarani dasanama.
Upamane tembung : prabata, ancala,
bukita, giri, arga, wukir, meru, ardi iku tegese gunung.
UJI KOMPETENSI
a.
Tembung kang kacethak miring ing ukara ngisor iki
golekana tembung nunggal misahe ing tengene!
1.
Narendra ing praja Dwarawati Prabu Kresna. a. ula
2.
Punika wonten nawala panantang saking Majapahit. b. negara
3.
Kalis ing rubeda nir ing sambekala. c.
lair
4.
Raden Ajeng Kartini
miyos tanggal 21 April 1879. d. layang
5. Kalawau wonten sawer
ageng sanget, Pakdhe! e.
ilang
6.
Gelung rusak wor
lan kisma kang iga-iga kaeksi. f. buta
7. Sang
Senopati nitih kuda awarni cemeng. g.
wong
8.
Tiyang sauruting margi sami gumun dhateng baguse Janaka. h. jaran
9.
Sato mara sato
mati, jalma mara hangemasi. i.
dalan
10. Wonten yaksa
kalih ingkang mbidhung lampahe Bratasena. j.
lemah
b.
Golekana dasanamane tembung-tembung ing ngisor iki!
1. Kali : ……………………………………………………………………………………..
2. Ati :
……………………………………………………………………………………..
3. Lara :
……………………………………………………………………………………..
4. Seneng :
……………………………………………………………………………………..
5. Weruh : ……………………………………………………………………………………..
6. Geni : ……………………………………………………………………………………..
7. Anak : ……………………………………………………………………………………..
8. Mata : ……………………………………………………………………………………..
9. Slamet : ……………………………………………………………………………………..
10. Kembang : ……………………………………………………………………………………..
III. MACA
Standar
Kompetensi :
-
Mampu membaca
dan memahami bacaan sastra maupun
nonsastra, berhuruf Latin maupun Jawa dengan
berbagai keterampilan dan teknik membaca
Kompetensi Dasar
:
-
Membaca
pemahaman
Materi Pokok :
-
Teks bacaan “Nandur Jeneng
Panen Jenang”
-
Paribasan, Bebasan, Saloka
A.
Wacanen wacan ing ngisor
iki! Setitekna surasane wacan, supaya bisa paham lan bisa mangsuli pitakon ing
ngisore!
Nandur Jeneng Panen Jenang
Wewarahe wong Jawa, goleka jeneng dhisik, mengko
jenang bakal teka dhewe. Sanajan ukarane sepele, nanging ngemot makna sing jero
banget. Tumrape wong Jawa, babagan jeneng kalawan jenang ana sesambungane.
Nanging becike pancen jeneng kudu didhisikake utawa diutamakake tinimbang
jenang. Lire, manawa wong wus duweni jeneng kang apik lan dipercaya, jenang
bakal ngetutake lakune, akeh rejeki kang bakal teka marang dheweke. Ukara liya,
manawa wus duwe jeneng, anggone golek sandhang pangan bisa luwih gampang
tinimbang wong liya sing durung duwe jeneng apik lan dipercaya. Bab iku bisa
diarani wong kang nandur jeneng apik bakale panen jenang.
Jeneng ing kene pancen ora ateges jeneng kang wantah
sesebutane wong. Nanging jeneng sing ateges kaluwihan utawa prestasi utawa
jeneng apik ing urip bebrayan. Bab iku bisa gegayutan karo papan gawean,
kawegigan utawa kapinteran lan liya-liyane.
”Golek jeneng apik kuwi ora gampang. Kabeh diwiwiti
saka nol, saka ngisor, mlaku sethithik-sethithik banjur bisa menangi sukses.
Nalika wong dianggep kasil ing uripe, jenenge bakal kaangkat, martabate
kaangkat. Bab iku njalari nasibe uga kaangkat luwih kapenak tinimbang wong
lumrahe,” pratelane pamerti budaya Jawa, KRMHT Djoko Pandjihamidjoyo utawa Ki
Djoko. Kanggo gawe jeneng apik, ora gampang. Kaya ing bisnis utawa gawean, ora
ana sing nemu jeneng apik kanthi cara dadakan instan. Kabeh mesthi liwat proses
dawa lan upaya saka wonge dhewe-dhewe. Lumrahe, wong sing bisa mbuktekake
kaluwihane bakal cepet dikenal wong akeh. Nanging becike, nalika golek jeneng
kuwi uga liwat cara-cara kang becik supaya asile ya melu becik kanggo dheweke
utawa kanggo wong liya. Awit menawa golek amrih dikenal dening wong akeh
nanging migunakake cara kang ora becik, tembe uga bakal cabar.
Nandur jeneng apik uga bisa ditindakake ing panggung
politik. Malah sansaya cetha nalika nyedhaki momentum pamilihan kepala dhaerah
(Pilkada). Kaya ing dhaerah-dhaerah, sing ameh ngadani Pilkada, kayata kutha
Solo, Kabupaten Wonogiri, Klaten, Sukoharjo lan Boyolali. Sanajan durung resmi
diadani, nanging wus akeh wong utawa tokoh dhaerah sing ngupaya nuduhake blegere
marang warga bebrayan ing dhaerah kono. Bisa liwat cara masang gambare ing
papan panggonan kang strategis, pinggir dalan gedhe, prapatan rame, utawa liwat
acara-acara sosial lan liya-liyane. Kabeh kuwi mau pangajabe amung siji.
Jenenge bisa luwih cepet kondhang. Warga uga luwih cepet srawung, wusanane bisa
njalari anane tambahan jurungan lan tambahan swara nalika tiba wanci coblosan
mbesuke. Sukur-sukur bisa menang ing Pilkada. ”Sangune wong sing ameh maju
nyalon dadi pangarsa dhaerah, ana loro. Pisanan materi, kaping pindho yakuwi
kesan marang warga bebrayan. Panyawangku, kesan kuwi luwih duweni daya kang
ngedab-edabi tinimbang materi,” jarene Winarso Kalinggo, budayawan kondhang ing
kutha Solo.
Dijlentrehake dening Kalinggo, kesan kuwi bisa awujud
jeneng, kaya sing dirembug ing dhuwur mau. Iki ya dadi wejangan kanggo sakabehe
wong, manawa bisa menehi kesan sing apik utawa jeneng sing apik, aja coba-coba
maju nyalon walikota, bupati, gubernur utawa presiden. Swara warga ”Jeneng kuwi
luwih utama tinimbang kekuwatan materi. Bisa wae, wong sing sangune pas-pasan
nanging jenenge apik, menang Pilkada. Bisa ngalahake wong sing sangu materi-ne
kuwat,” pratelane piyambake. Kasunyatane, warga bebrayan dhewe ora bodho. Saiki
wus pinter anggone milih, ora gampang dituku nganggo sarana dhuwit utawa
materi. Kaya filosofi jenang bakal nekani jeneng. Saliyane jenang bisa ngemu
teges materi, bandha, kehartaan, bisa uga ukara jenang ing Pilkada ateges
jurungan suwara saka warga.
Wus lumrah, partai politik (Parpol) nggoleki wong
utawa tokoh-tokoh sing wus duwe jeneng. Mula ora maido manawa saiki akeh wong
sing nyoba nggeret kesan saka warga bebrayan lan nyoba nuduhake jeneng apike,
nalika nyedhaki Pilkada. Kabeh mau bali maneh ing ngarep, yakuwi goleka jeneng
dhisik, mengko jenang bakal teka dhewe.
Emane, ing wayah-wayah Pilkada mesthi uga ana
laku-laku ala saka saperangan pehak sing pengin gawe panase politik, banjur
ngrusak jenenge calon siji lan sijine, black campaign, pangajabe njlomprongake
utawa nibakake jeneng apike calon siji lan sijine. Mula iku, warga bebrayan
kudu tanggap waskitha marang kahanan kaya mangkono. Ora kena kepangan hawa,
banjur melu gawe bubrahe tatanan nagara. Dununge pesta demokrasi kuwi minangka
sarana kanggo milih pangarsa sing bisa tinuladha, becik laku utama, ngayomi warga,
bisa mbangun karya, lan asile becik kanggo sakabehe warga.
Kapethik saka
SOLOPOS : Kamis, 04 Februari 2010
UJI KOMPETENSI
a.
Adhedhasar cepete
pamacamu lan pemahamanmu tumrap wacan ing ndhuwur, tutupen wacan kuwi banjur
wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki!
1.
Wewarahe wong Jawa, goleka
jeneng dhisik, mengko jenang bakal teka dhewe. Apa karepe?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
2.
Apa kang dikarepake jeneng iku?
Jlentrehna!
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
3.
Kepiye pratelane, KRMHT Djoko
Pandjihamidjoyo utawa Ki Djoko babagan golek jeneng iku?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
4.
Kanggo gawe jeneng apik, ora
gampang. Kepiye carane jlentrehna?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
5.
Nandur jeneng apik uga bisa ditindakake
ing panggung politik. Kepiye tuladhane?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
6.
Kepiye sangune wong sing bakal
maju nyalon dadi pangarsa dhaerah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
7.
Kepiye panemu kang
dijlentrehake dening Kalinggo babagan jeneng kuwi?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
8.
Kepiye makna filosofise jenang
ing panggung politik?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
9.
Apa kang dadi wos surasane
paragraf 5? Jlentrehna!
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
10. Apa kang dadi wos surasane paragraf pungkasan? Jlentrehna!
Wangsulan : …………………………………………………………………………………….
- Tulisen wos surasane wacan ing ndhuwur banjur gawea dudutan (kesimpulan)! Tulisen ing papan ngisor iki!
Wos surasane wacan:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
|
Dudutan:
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
|
B. Paribasan, bebasan, saloka
1.
Paribasan
Paribasan yaiku
unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar (kiasan), nanging ora ngemu
surasa pepindhan. Paribasan mono satemene uga kalebu tembung entar, jalaran
paribasan iku uga ora kena ditegesi salugune bae. Surasane ora mung salugune,
ora wantah.
Bedane mangkene :
Yen paribasan unen-unen ajeg, dene yen
entar bisa disalini nganggo tembung liya.
Upamane mengkene :
Paribasan “Yitna yuwana
lena kena”, siji-sijine tembung ora kena diganti nganggo tembung liya, sanadyan
tegese padha. Upamane tembung yitna diganti nganggo tembung weweka, utawa
ngati-ngati, yuwana diganti nganggo tembung basuki. Mangka tegese tembung iku padha.
Nanging yen tembung entar ora mengkono, upamane tembung “gedhe endhase” bisa
bae salah sijine diganti nganggo tembung liya upamane “endhase” diganti nganggo
“tekade”, dadi gedhe tekade.
Tuladha :
a.
Kebat kliwat gancang pincang =
yen anggone nindakake sarwa kesusu, adhakane ora kebeneran utawa ora maremake.
b.
Kalah cacak menang cacak =
samubarang apa bae bisa nindakake lan orane pranyata sawise dicoba, mula aja
kesusu kandha ora bisa.
c. Ana gula ana semut = wong yen sugih, akeh
kang nyedhaki utawa ngaku-aku sadulure.
d. Njajah desa milang kori =wong lunga tekan
ngendi-ngendi.
e. Ana catur mungkur = ora gelem ngrungokake
utawa melu-melu nyatur alane liyan kang njalari dadi regejegan.
f. Ana dhaulate ora ana begjane = ana
ungup-ungupe bakal oleh kabegjan, nanging kabegjan mau ora sida tumiba.
UJI KOMPETENSI
Unen-unen ing ngisor iki golekana paribasane kanthi milih ing ngisor iki !
1. Saking lomane nganthi awake dhewe nandhang
kacingkrangan.
2.
Wanita kang sugih umuk, nanging
bodho.
3. Wong lelungan sarana nunut-nunut.
4.
Nacad nanging panacade mau
amarga duwe melik.
5.
Melu seneng-seneng nanging ora
gelem cucul wragad.
6. Tuna sethithik ora dadi apa, anggere bisa
imbuh sedulur.
7. Sing sapa ngati-ati bakal slamet, sing
sembrana bakal cilaka.
8. Padudon bab lemah utawa wanita sok nganti dilabuhi
pati.
9.
Tetulung nanging gawe rekasane
sing ditulungi.
10. Sing diaku sedulur mung sing sugih bae.
a.
Numpal keli f. Kenes ora ethes
b.
Dahwen pati open g. Yitna yuwana, lena kena
c. Blaba wuda h. Sedumuk bathuk sanyari bumi
d. Tulung menthung i. Keplok ora tombok
e. Kadang konang j. Tuna sathak bathi sanak
|
2.
Bebasan
Bebasan yaiku unen-unen sing ajeg panganggone mawa
teges entar, ngemu surasa pepindhan sing dipindhahake kaanane utawa sesipate
wong utawa barang. Wonge
utawa barange uga katut ana sajroning pepindhan iku, nanging kang luwih
diwigatekake kaanane.
Bebasan mono uga kaya dene
paribasan, klebu tembung entar, lire uga ora kena ditegesi sarana wantah.
Upamane mangkene: Kerot tanpa untu. Kerot pepindhane: sedya,
niyat, kekarepan, panjangka. Ora duwe untu, pepindhane: ora duwe wragad, ora
duwe sarana. Sarehne luwih ditengenake kaanane, tembung sing isi pepindhane
kaanan utawa tindak-tanduke wong iku disebutake ana ing ngarep. Dadi, kerot
tanpa untu iku tegese duwe panjangka utawa gegayuhan dhuwur nanging ora duwe
wragad.
Tuladha liyane:
a.
Mburu
uceng kelangan dheleg = ngoyak
barang sepele malah kelangan barang kang luwih aji.
b.
Ngubak-ubak
banyu bening = gawe rerusuh
ana papan kang wis tentrem.
c.
Nglungguhi
klasa gumelar = kari nemu
kepenake kabeh-kabeh wis sarwa ana.
d.
Nabok
nyilih tangan =
namakake panggawe ala sarana kongkonan wong liya.
e.
Diwenehi
ati ngrogoh rempela = diwenehi
kalonggaran isih kurang njaluk longgar meneh.
UJI KOMPETENSI
a.
Unen-unen kang wujud bebasan ing ngisor
iki golekana tegese kang ana ing tengene!
1. Emban cindhe emban ciladan a. Ngremehake prakara
2. Madu balung tanpa isi b. Wong
sing ora bisa nyimpen wadi
3. Dicuthat kaya cacing c.
Padudon barang kang sepele
4. Ngempukake watu item d. Mbedak-mbedakake
siji lan lan sijine
5. Nggenthong umos e. Ditundhung kanthi
daksiya
6.
Ngaub awar-awar f.
Disenengi dening wong akeh
7. Ora ganja ora unus g. Nyelet kesaguhan
(njabel janjine) dhewe
8. Gumembrang ora adang h. Ngawula
marang wong mlarat
9. Idu didilat maneh i. Kelangan nganti
entek-entekan
10. Katon cepaka sawakul j.
Rupane ala, atine semono uga ala
b.
Sawise kotegesake bebasan ing dhuwur mau gawenen ukara ana ing papan
ngisor iki!
1.
…………………………………………………………………………………………………
2.
…………………………………………………………………………………………………
3.
…………………………………………………………………………………………………
4.
…………………………………………………………………………………………………
5.
…………………………………………………………………………………………………
6.
…………………………………………………………………………………………………
7.
…………………………………………………………………………………………………
8.
…………………………………………………………………………………………………
9.
…………………………………………………………………………………………………
10. …………………………………………………………………………………………………
3. Saloka
Saloka iku kalebu ewoning tembung entar. Saloka yaiku
unen-unen kang ajeg panganggone mawa teges entar, ngemu surasa pepindhan,
nanging sing dipindhakake wonge. Sing luwih digatekake wonge dudu kaanane kaya
dene bebasan. Lan adhakane nganggo tetembungan kewan utawa wit-witan.
Upamane :
“kebo bule mati setra”
Tembung kebo, ing unen-unen iku isi pepindhane wong.
Bule, pepindhane pinter. Mati, pepindhane ngemu cilaka, dene Setra, pepindhane
papan kang ora nyenengake. Dadi, kebo bule mati setra iku tegese
wong gedhe / pinter matine ora kopen.
Tuladha
liyane :
a. Asu
gedhe menang kerahe tegese wong kuwasa, yen prakaran karo wong cilik, sanadyan
sing bener wong cilik, lumrahe sing menang wong sing gedhe.
b.
Sona belang mati
arebut mangsa tegese wong mati sampyuh, jalaran rebutan sawijining barang.
c.
Kebo ilang tombok
kandhang tegese barang sing wis ilang digoleki bisa ketemu, nanging ngetokake
wragad akeh sing kanggo nggoleki barang sing ilang.
d. Ketepang
ngrangsang gunung tegese wong sekeng darbe panjangka gedhe.
e. Bebek
mungsuh mliwis tegese wong pinter mungsuh karo wong pinter, nanging sing siji
kalah ubed, kalah kulina, lan kalah trampil.
UJI KOMPETENSI
a.
Unen-unen ing ngisor iki golekana salokane kanthi milih
ing tengene !
1.
Wong kang
njarag marang bebaya a.
Belo melu seton
2. Wong
asor nanging sugih kaluwihan b.
Kebo nusu gudel
3.
Melu ing grubyug,
ora weruh ing rembug c.
Kutuk marani sunduk
4.
Wong tuwa njaluk
wuruk marang wong enom d. Timun mungsuh
duren
5. Wong
ringkih mungsuh wong sentosa e.
Bathok bolu isi madu
b.
Saloka ing ngisor iki terangna tegese !
1. Kebo
mulih ing kandhange. Tegese :
………………………………………………………
2. Tekak
mati ulone. Tegese :
………………………………………………………
3. Lahang
karoban manis. Tegese : ………………………………………………………
4. Cangkir
ketindhihan kiring. Tegese :
………………………………………………………
5. Kebo
kabotan sungu. Tegese :
………………………………………………………
IV. NULIS
Standar Kompetensi :
-
Mampu mengungkapkan pikiran, pendapat, gagasan, dan
perasaan dalam berbagai jenis karangan nonsastra maupun sastra menggunakan
berbagai ragam bahasa Jawa sesuai dengan unggah-ungguh
dan menulis dengan huruf Jawa
Kompetensi Dasar :
-
Menulis wacana argumentasi tentang budaya Jawa
Materi Pokok :
- Materi menulis wacana
argumentasi
- Teks wacana argumentasi
“Dadi Tamu sing Nyenengake”
A. Nulis Wacana Argumentasi
Argumentasi kedadeyan saka paragraf kang isine nduweni
ancas mbujuk lan ngrayu pamaos supaya nampa gagasan utawa
wedharan kang ditulis/digagas dening panulis, kanthi tetimbangan logis utawa
emosional. Wacana argumentasi yaiku wacana kang mbudidaya kanggo ngowahi
panemune wong liya, supaya percaya lan wusanane tumindak jumbuh karo kang
dikarepake panulis/ kang ngomong. Kanthi mbeberake bukti lan kasunyatan,
penulis mbudidaya supaya wong kang maca percaya lan manut tumindak jumbuh karo
apa kang dikarepake.
Titikane wacana argumentasi
1. Ngupaya gawe pamaca percaya
2. Basane gampang dingerteni
3. Mbuktekake panemu
Cak-cakane
nulis wacana argumentasi:
1. Milih topik/ bakune rembug
2. Nemtokake tujuwan
3. Nyusun cengkorongan/ kerangka
4. Ngembangake cengkorongan
5. Nemtokake irah-irahan/judul
Sajrone komunikasi antarane anggota masyarakat,
argumentasi dadi sawijining cara kang penting banget, embuh tumrap saben wong
apa dene tumrap sakabehe anggota-anggota masyarakat, minangka piranti
ijol-ijolane informasi kang ora bisa diwengku dening panemu-panemu kang
subjektif. Kanthi menehake fakta-fakta minangka evedensi mula sapa wae kang nampa
informasi rumangsa yakin yen apa kang dijlentrehake pantes ditampa minangka
samubarang kang bener.
Upama sawijine wong gawe argumentasi ngadhepi samubarang prakara
kang serius lan kang bisa nuwuhake prakara kang gedhe, mula dheweke kudu nduwe sikep
kang mesthi kanggo njlentrehake samubarang prakara iku kanthi intelektual, lan
ora mung mana suka utawa kanthi emosional. Bab kasebut bisa ditindakake kanthi
nuduhake samubarang bahan awujud fakta-fakta, kedadeyan-kedadeyan, asil-asil
observasi, dokumen-dokumen kang penting, statistik, asil survei, studi
kelayakan, lan sapanunggalane.
Dheweke uga mbudi daya kanggo nylidhiki :
-
apa kang nuwuhake prakara kuwi,
-
apa ana tujuwan kang ora katon,
-
apa tujuwan kang nyata saka prakara
kuwi,
-
apa ana bathine utawa rugine
kanggo nggayuh tujuwan kuwi,
-
tujuwan endi kang kirane
nekakake manfaat kang gedhe,
-
lan kepiye cara mbudi dayane.
Saka
prinsipe argumentasi iku kudu kaperang saka :
(a) Pendahuluan
Sajrone
pendahuluan dijlentrehake prakara kasebut dirembug ing wektu iki, upama prelu
dheweke uga kudu nerangake latar belakang sejarah kang ana hubungane langsung
karo prakara kang bakal dirembug. Sajrone pendahuluan iki sok-sok penulis
ngakoni anane prakara-prakara kang ora dilebokake sajrone argumentasi amarga
sawijining alesan tinamtu.
(b) Pembuktian
Sakabehe
proses panggawene argumentasi gumantung marang kapinterane kang gawe kanggo
nggoleki kebenerane anggone nyusun fakta-fakta, mula bisa nggawe kesimpulan
kang uga bener. Kanggo karep kasebut, panggawe argumen bisa nggunakake perbandingan,
analogi (persamaan), definisi, crita-crita kang ilustratif, lan sapanunggalane.
(c) Kesimpulan utawa ringkesan
Sawenehe
wujud kang dijlentrehake dening topik sajrone panggawene argumentasi, panggawe
kudu njaga supaya kesimpulan kang digawe jumbuh karo tujuwan, lan mbiyantu
ngengetake pamirsa/pamaca babagan apa kang wis dumadi lan ngapa konklusi kang
dijlentrehake bisa ditampa kanthi logis.
B. Setitekna tuladhane wacana
argumentasi ing ngisor iki!
Tumrape wong Jawa, kedhayohan kuwi padha karo nampa
rejeki. Mula yen ana tamu ora tau nglirwakake gupuh, lungguh lan suguh.
Sapa wae yen kedhayohan mesthi gupuh olehe mbagekake tamune, ngaturi lenggah,
terus gawe wedang kanggo suguhan.
Merga anane pakurmatan mau mula wong sing maradhayoh
kudu ngerti (tahu diri), dadiya tamu sing becik. Aja sakepenake dhewe, aja gawe
gelane sing ditamoni, lan bisaa nyenengake sing duwe omah. Apa wae sing perlu
digatekake yen maradhayoh?
Angka siji yaiku angon wayah, ngerti wektu. Maradhayoh
ora kena sakarepe dhewe, kudu ngerti wayah sing trep kanggo mertamu. Aja
mertamu wayahe wong ngaso lan turu, kira-kira jam loro nganti jam papat
sore. Aja mertamu wancine wong mangan, embuh wancine sarapan, mangan awan,
utawa mangan bengi. Sanajan panjenengan dudu wong muslim, nanging yen
maradhayoh wancine wong nindakake ibadah prayogane enggal pamitan mulih.
Upamane wancine shalat magrib sing wektune mung sethithik, menawa krungu azan
magrib kudu enggal pamitan. Jroning sasi Ramadhan yen mertamu sore saperlune
wae, awit wayah sore wancine wong repot nyiapake buka. Aja nganti krungu azan magrib
lagi gupuh pamitan.
Mertamu sacukupe wae aja kesuwen, mundhak sing
ditamoni jeleh lan kesel nemoni. Rembugan aja nglantur. Sing bisa momong
pangrasane sing duwe omah. Yen sajake ora seneng dijak ngrembug sawenehing bab,
becike aja diterusake. Yen ana perlu wigati aja kesuwen, enggal dikandhakake
apa wigatine anggone mertamu.
Mertamu aja kliwat saka sak jam. Kajaba yen wis lawas
ora ketemu upamane tilas mitra raket nalika isih sekolah, kanca nyambutgawe ana
kutha liya, lan sapanunggalane. Iku wae iya kudu ndeleng kahanane sing
ditamoni, seneng apa ora ditekani. Prayogane nalika mertamu nganggo arloji,
supaya ngerti wanci. Sebab durung mesthi saben ruang tamu ana jame.
Kepriye yen sing duwe omah sing nggandhuli? Upamane
merga wis suwe ora ketemu, durung mari kangene, angger arep pamitan mulih
digandhuli. Panjaluke sing duwe omah kena dituruti nanging saperlune. Yen
dirasa keperluane wis cukup lan anggone mertamu wis rada suwe, prayogane tetep
nyuwun pamit nanging janji yen arep dolan maneh ing liya wektu.
Angka lorone trapsila. Sanajan maradhayoh kuwi ora
resmi, nanging perlu migatekake tata susila. Klambi sing sopan, apa maneh yen
merdhayoh menyang omahe wong sing luwih tuwa. Yen disuguhi aja kesusu diombe
apa dipangan sadurunge dimanggakake sing duwe omah. Menawa suguhane wedang
diwadhahi cangkir lan lepek, anggone njupuk salepeke, aja mung cangkire wae. Sanajan
wedange enak, nasthelgi, aja dientekake nganti gusis nanging dingengehake
sethithik wae ing dhasare cangkir. Yen disuguhi jajan, panganan, anggone njupuk
saperlune sanajan jajane enak tur weteng lagi luwe.
Kepriye yen diajak mangan? Ana kalane maradhayoh
disuguhi mangan sanajan ora wancine mangan. Mbokmenawa sing duwe omah lagi
masak-masak enak apa lagi slametan ulang tahun anake. Suguhan mau aja ditampik,
mundhak gawe gelane sing duwe omah. Yen suguhan mau wis diracik ing piring,
kudu dientekake aja nyisa.
Menawa dijak mangan ing ruang makan anggone imbuh
ngenteni dimanggakake lan njupuk sacukupe wae. Rampung dhahar sendhok lan garpu
dikurebake ing piring lan dhaharan ing piring kudu gusis kajaba balung lan eri.
Aja watuk sajrone dhahar lan aja glegeken sawise rampung. Menawa kudu watuk
utawa glegeken diempet dhisik nganti ninggalake ruang makan.
Angka telune aja padu. Yen ana wong maradhayoh sing
perlune nagih utang, nagih janji, utawa marani barang sing disilih. Sok-sok
sing duwe omah gawe anyel, upamane durung bisa nyaur utange, ora netepi janjine
lan barang sing disilih rusak. Nanging sanajan nesu dikaya ngapa becike diampah
sabisane. Sebab kurang prayoga yen nesu lan muni-muni ing omahe liyan. Apa
maneh yen kaprungu tangga teparo nganti padha metu nonton. Sulayane janji bisa
dirembug sing sareh amrih kekarone padha mareme. Sanajan lagi nesu nanging yen
mulih tetep pamitan sing apik.
Kapetik Saka Jaya
Baya 48/LX, 30 Juli 2006
UJI KOMPETENSI
a. Wangsulana pitakon ing
ngisor iki kanthi patitis!
1.
Yen nampa dhayoh utawa tamu,
ana tetembungan gupuh, lungguh, lan suguh. Apa tetembungan iku ?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
2.
Piye karepe angon wayah nalika
mertamu ?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
3.
Piye trapsilane wong kang lagi
mara dhayoh kuwi ?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
4.
Apa sababe nalika mara dhayoh
ora kena padu ?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
5.
Piye apike yen nalika mara
dhayoh, awake dhewe diwenehi pangan karo sing duwe omah ?
Wangsulan : ………………………………………………………………………………………
b. Simpulna ciri-cirine wacana
argumentasi! Garapen ing papan ngisor iki!
Ciri-cirine wacana
argumentasi yaiku ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
|
c.
Sawise kowe ngreti lan mahami wewatone wacana argumentasi, gawea
wacana argumentasi kang surasane babagan kabudayan! Kowe bisa teka langsung
marang objek kang bakal koktulis, utawa bisa lumantar sumber kang tau
kokrungokake! Garapen ing papan ngisor iki!
Wacana argumentasi
………………………
(Irah-irahan)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
|
d.
Dhatanen topik-topik kang bisa kodadekake wacana argumentasi!
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
e.
Simpulna ciri-ciri wacana argumentasi ing ndhuwur kanthi
mbandhingake karo sadhengah wacana argumentasi kang kogawe! Garapen ing papan
ngisor iki!
Mbandhingake
|
|
Wacana Argumentasi |
Wacana argumentasi kang kogawe |
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… |
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
|
f.
Suntingen wacana argumentasi kang ditulis dening kanca-kancamu!
Garapen ing papan ngisor iki!
No.
|
Wacana argumentasi |
Suntingan |
1.
|
Gaweyane :
…………………….. (jeneng)
|
Suntingan :
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
|
ULANGAN HARIAN 1
A.
Pilihen
a, b, c, d, utawa e, pratelan ngisor iki sing koanggep bener!
1.
Ana ing pidhatone owah gingsire
budaya Jawa, kawiwitan ….…
a.
atur pakurmatan marang
pangembating praja, satriyane negara
b.
atur pakurmatan marang para
tamu undhangan
c.
atur urut-urutane adicara owah
gingsire budaya Jawa
d.
atur pambiwara supaya para
rawuh lenggah
e.
atur pawarta owah gingsire
budaya
2.
Sing pidhato ngajak ngaturake
pepuji sukur marang Gusti Allah, jalaran...…
a.
sing pidhato lagi antuk berkah
lan rahmat saka Gusti Allah
b.
sing padha rawuh dipercaya
maringi berkah marang sing pidhato
c.
wis dadi aturan yen mbukak
adicara kudu ngaturake puji sukur
d.
kabeh sing padha ngrawuhi
pinaringan kabagaswarasan
e.
kabeh sing padha ngrawuhi
pinaringan rejeki kang agung
3.
Sing pidhato ngaturake pepuji
marang Gusti Allah, supaya wiwit ..…. tansah pinaringan rahyu ora ana alangan.
a.
purwa nganti madya d. madya nganti purwa
b.
madya nganti wasana e. wasana nganti purwa
c.
purwa nganti wasana
4. Kanthi andharane sing pidhato nduweni panyuwun marang para mudha
bisa nampa lan saeruse bisa….…
a.
nyigeg budaya Jawa d. melu mikir budaya Jawa
b.
nyirnakake budaya Jawa e. ngleluri budaya Jawa
c.
mungkasi budaya Jawa
5.
Owah gingsir kang gumelar ing
jagad iki sing dikarepake tamtu sing bisa agawe ……
a.
kabecikane bebrayan d. sungkawane bebrayan
b.
congkrahing bebrayan e. sugihe bebrayan
c.
elinge bebrayan
6.
Owah-owahan kang sipate alus
lan tumata sinebut ……
a.
revolusi d. persuasi
b.
evolusi e. preventif
c.
kolusi
7.
Nyangking ember kiwa tengen
Lungguh jejer tamba kangen
Unen-unen iku kalebu …….
a.
wangsalan d. parikan
b.
paribasan e. pepindhan
c.
bebasan
8.
Tujuwane dianakake sarasehan
yaiku …
a.
kepengin ngatonake pintere para
pakar d. kanggo golek
senenging ati
b.
kepengin dadi wong sing misuwur e. kanggo ngundhakake
mblanjane
c.
kanggo nggayuh larasing panemu
9.
Ana babagan sing kudu
digatekake menawa melu seminar, kaya ing ngisor iki kajaba …….
a.
Ketrampilan ngetrapake basa
supaya pamireng bisa ngerteni.
b.
Mangerteni kekarepane para peserta siji lan sijine.
c.
Mangerteni informasi kang
dipraktekake nara sumber.
d.
Menehi informasi kang
diandharake nara sumber.
e.
Aja nglalekake tata krama basa,
unggah-ungguh lan subasita
10.
Sing mbiyantu kabeh kelakone
seminar nganti pungkasane amrih bisa kelakon kanthi sukses lancar diarani…....
a.
panglaras d. pambyawara
b.
panulis e.
anggota
c.
pamicara
11.
Ramalan kang nyebutake: kali
ilang kedhunge, pasar ilang kumandhange lan wong Jawa ilang Jawane iku kasebut
ana ramalan……..
a.
Brawijaya d. Jayabaya
b.
Jawa kuna e. Jaka lelana
c.
Anglingdarma
12.
Sing ngrubah taun Jawa asli
yaiku taun Saka, didadekake bareng karo taun Hijriyah, yaiku tanggal 1 Sura
dibarengake tanggal 1 Muharom, mung angka taune nerusake taun Saka nalika jaman
raja Mataram…….
a.
Panembahan Senopati d. Pangeran
Diponegara
b.
Sultan Seda Krapyak e. Pangeran
Mangkubumi
c.
Sultan Agung Hanyakra Kusuma
13.
Mangan uyah neng mbenggangan
…………………………………..
a.
Timbang susah tetembangan d. Tuwah sayah ora ngrempah
b.
Aja susah yen ora kasil e. Mangan uyah ora
mapan
c.
Aja gela yen pepungkuran
14.
Manuk blekok ngidak pari
…………………………………..
a.
Bocah wedok kok kemayu d. Bocah enom ngati-ati
b.
Bocah wedok kudu kasil e. Bocah wedok
ngati-ati
c.
Wong wis tuwa ngati-ati
15.
Ing ngisor iki minangka dasanamane gunung,
kajaba……
a.
arga d. prabata
b.
baskara e. giri
c.
ancala
16.
Yen wisma iku tegese omah,
nanging yen kisma iku tegese…….
a.
susah d. lemah
b.
sawah e. gunung
c.
tegalan
17.
Tumrape wong Jawa tumrape
jeneng lan jenang iku sayekti……..
a.
ana sesambungan d. ora perlu digatekake
b.
ora ana sesambungane e. ora perlu digatekake
c.
becik ditinggalake
18.
Jeneng sing bisa nekakake
jenang iku ora ateges wantah pinangka sesebutane wong, nanging jeneng sing
ateges kaya ing ngisor iki, kajaba …….
a.
nduweni kaluwihan tinimbang
wong liyane
b.
nduweni prestasi sing manjila
c.
nduweni jeneng apik ing
bebrayan
d.
nduweni kalungguhan/papan
pakaryan kang dhuwur
e.
nduweni jeneng kang sarwa
mbebangeri
19.
Filosofi jenang bakal nekani
jeneng. Dene jenang iku bisa ngemu teges kaya ing ngisor iki, kajaba……..
a.
materi d.
kehartaan
b.
bandha e.
kasusilan
c.
jurungan swara saka warga
20.
Unen-unen kang ajeg panganggone, mawa teges entar,
nanging ora ngemu surasa pepindhan, diarani…….
a.
bebasan d. parikan
b.
paribasan e. wangsalan
c.
saloka
21.
Wong ala sanadyan wis mareni,
meksa isih ketara tapete kang ala mau. Ukara iku salokane……..
a.
Durjana mati raga d.Klenthing wadah asin
b.
Jati ketlusupan ruyung e. Lahan karoban manis
c.
Jaran kuruban empyak
22.
Ndandani barang kang wis rusak
banget. Ukara iku bebasane……..
a.
materi d. kehartaan
b.
bandha e. kasusilan
c.
jurungan swara saka warga
23.
Wacana kang mbudidaya kanggo ngowahi panemune
wong liya, supaya percaya lan tumindak jumbuh dikarepake penulis/sing ngomong.
Diarani wacana……..
a.
persuasi d. eksposisi
b.
argumentasi e.
konstruktif
c.
deskripsi
24.
Cak-cakane nulis wacana
argumentasi kaya kang kasebut ing ngisor iki, kajaba……..
a.
ngembangake judul d. Nyusun
cengkorongan/kerangka
b.
Milih topik/bakune rembug e. ngembangake
cengkorongan
c.
Nemtokake tujuwan
25.
Wong nampa tamu kang becik iku
aja nganti nglirwakake ……..
a.
rejeki sing lagi teka d. gupuh,
lungguh lan suguh
b.
pitutur saka wong tuwa e. kwajiban kang
pinarcaya
c.
anggone mamerake bandha donya
26.
Mertamu iku kudu angon wanci,
kaya kang kasebut ing ngisor iki, kajaba……….
a.
aja wancine wong ngaso lan turu d. aja wancine wong sholat maghrib
b.
aja wancine womg mangan sarapan e. aja wancine wong mangan bengi
c.
aja wancine wong ngetung
bebathin
27.
Mertamu sacukupe wae nganti
kesuwen mundhak sing ditamoni………
a.
seneng atine d. menehi suguhan
b.
nglantur omongane e. jeleh lan kesel nemoni
c.
mamerake donyane
28.
Ing ngisor iki minangka
dasanamane srengenge, kajaba………
a.
rawi b. sudama c.
bagaspati d. surya e. bagaskara
29.
Yen nulis Jawa, “damel kliping
malih”, sing bener…….
a.
f[mlkLipi=m[lh d. fmel\kLipi=mlih
b.
d[mlkLipi=m[lh e. fmelkLipi=mlih
c.
dmel\kLipi=m[lh
30.
Yen nulis Jawa, “babone dipangan luwak”, sing
bener…….
a.
b[bo[nfipzniluwk\ d. bb[nNfipznÓ|wk\
b.
b[bo[nNfipznÓ|wk\ e. b[bonNefipznÓwk\
c.
b[b[nfipznÓ|wk\
B.
Wangsulana
pitakon-pitakon ing ngisor iki kang patitis!
1.
Apa sababe yen owah-owahan
sarwa cepet sinebat revolusi agawe kageting bebrayan ?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
2.
Yen gunggunge pembicara ing
sarasehan luwih saka siji iku prayogane kepiye ?
Wangsulan :
…………………………………………………………………………………………..
3.
Gawea parikan loro wae !
Wangsulan :
…………………………………………………………………………………………..
4.
Apa sababe kapilihe basa Melayu
dadi basa Indonesia rasane pancen pas banget ?
Wangsulan :
…………………………………………………………………………………………..
5.
Apa sababe yen sinau basa Jawa,
wis mesthi budi pekerti kejawen uga melu disinau ?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
6.
Apa tegese tembung nunggal
misah iku? Wenehana tuladha!
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
7.
Apa pamrihe yen golek jeneng
kuwi kudu liwat dalan kang becik?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
8.
Kanthi mbeberake bukti lan
kasunyatan, penulis argumentasi mbudidaya apa?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
9.
Paribasan ing ngisor iki
terangna tegese!
a.
Sedumuk bathuk senyari bumi
b.
Welas temahan lalis
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
10.
Apa tegese maradhayoh iku kudu
angon wayah?
Wangsulan : …………………………………………………………………………………………..
